Podatek od spadku- co warto wiedzieć?

Dziedziczenie i darowizny to ważne momenty w życiu, które często wiążą się z formalnościami i obowiązkami podatkowymi. Podatek od spadków i darowizn, choć dla wielu wydaje się skomplikowany, ma jasno określone zasady, które warto poznać, by uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. Zrozumienie tych przepisów pozwala lepiej zaplanować kwestie finansowe i prawne, zarówno w kontekście przekazywania majątku, jak i jego przyjmowania.

Elementy konstrukcyjne podatku

Podmiot: Osoby fizyczne, w tym przypadku spadkobierca – nabywca własności rzeczy i praw majątkowych

Przedmiot: które nabyły własność rzeczy lub praw majątkowych na terytorium Polski w drodze dziedziczenia (ustawowego lub testamentowego), zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, dyspozycji do rachunku bankowego na wypadek śmierci. Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
(Zob: wyłączenia z opodatkowania i zwolnienia podatkowe)

Terytorialność: Podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania spadków wiążą Polskę z Czechami, Słowacją, Węgrami, Austrią, zawarte były w okresie międzywojennym.

Obowiązek podatkowy

Przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku. Zgodnie z informacją na stronie obowiązek podatkowy w przypadku dziedziczenia powstaje, co do zasady, z chwilą:

• uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo
• zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza,
• wydania europejskiego poświadczenia spadkowego
• przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia
• przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia,
• przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;
• przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych – z chwilą śmierci wkładcy,
• przy nabyciu jednostek uczestnictwa – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego

Podstawa opodatkowania – czysta wartość

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość),

Wartość ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

(Zob: art. 7 ustawy – co zaliczamy do długów i ciężarów)

Stawka podatkowa

Uzależniona od stopnia pokrewieństwa spadkodawcy i spadkobiercy (grupa podatkowa)

Art. 14 ust 3 ustawy o spadkach i darowiznach:

1) do grupy I -małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

W ramach tej grupy wyodrębniono również grupę 0 małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę.

2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3) do grupy III -innych nabywców.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Grupa 0 – najbliżsi krewni (wyłączenie zięcia, synowej i teściów), art. 4a ale pod warunkami, że zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy, do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego

W przypadku niespełnienia warunków, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Termin 6 miesięcy nie podlega przywróceniu. To termin materialny, nie procesowy.

Kwoty wolne od opodatkowania

Art.9 Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1) 36 120 zł -jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

2) 27 090 zł -jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

3) 5 733 zł -jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Progi podatkowe

Podatek od spadków i darowizn ustalany jest w oparciu o jedną z trzech progresywnych skal podatkowych.

I grupa podatkowa – od 3% do 7%

II grupa podatkowa – od 7% do 12% 

III grupa podatkowa – od 12% do 20%

Jak liczyć podatek?

Przykład:

Zięć otrzymał w spadku 50.000 pln od teściowej, dwa lata temu teściowa dała mu w darowiźnie 10.000 PLN – nie zgłosił do urzędu bo nie przekraczało kwoty wolnej, więc nie musiał składać deklaracji.

Krok 1 Ustalenie grupy podatkowej

Zięć jest w I grupie

Krok 2 Ustalenie kwoty wolnej

Dla I grupy to 36 120 zł, ale w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

Obecnie jego kwota wolna to 36 120 – 10.000 = 26 120 PLN

Krok 3 ustalenie nadwyżki

26 120 – 50 000 = 23 880 PLN

Krok 4 sumowanie

946,60 + (7%*215 PLN) = 946,60+15,05 = 961,65 PLN

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596 z późn. zm.).

Podsumowanie

Podatek od spadków i darowizn dotyka wielu z nas, szczególnie w sytuacjach związanych z przekazywaniem majątku w rodzinie. Zrozumienie zasad i reguł, które go regulują, może pomóc w świadomym podejmowaniu decyzji i uniknięciu dodatkowych obciążeń finansowych. Dzięki znajomości przepisów łatwiej zaplanować swoje działania i upewnić się, że formalności zostały dopełnione we właściwym czasie.

Jeśli masz wątpliwości lub potrzebujesz wsparcia, warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą podatkowym, który pomoże Ci właściwie zinterpretować przepisy i uniknąć błędów.

Podoba Ci się ten artykuł? Podziel się nim!